Özellikle metallerden yapılmış mekanik parçalara ilgimin ileri düzeyde olmasından dolayı elime geçirdiğim çeşitli parçaları saklamaya özen gösteririm... Sakladığım parçalar arasında ise en sevdiklerim genellikle çelik bilyalar olur. En ağır iş makinalarının yumruk büyüklüğündeki bilyalarından tutun, bir bisikletin nohuttan küçük bilyalarına kadar...
İşte bunlardan en sevdiğim üçünü sürekli süs olarak bulundururdum masamın üstünde... Ama odamın yerleşim düzeninde ufak değişiklikler yapmak istediğim bir zamanda bu bilyaları bir poşetin içine koyup bodrum katımıza postalamıştım bir süre önce.
Daha sonra bodrum katına indiğim bir gün yeniden aklıma geldiler ve arayıp buldum onları ama üzücü bir görüntüyle karşılaştım.
Üretip üretip poşetlere doldurduğum demir oksit tozları, poşetlerden birinin patlaması sonucu her yere dağılmış ve değdiği demir alaşımlı tüm parçaları baştan başa oksitlemiş, kızıl renkte kalın bir pas tabakasıyla kaplamıştı. Bu bilyalar o kadar pürüssüzdü ki, bazen ayna olarak bile kullandığım oluyordu...
YÖNTEM 1: PAS SÖKÜCÜ MUTFAK VE BANYO DETERJANI...Elime geçirdiğim ilk pas sökücü deterjanı, plastik tasa koyduğum bilyaların üzerine boşalttım ve beklemeye başladım...Ortalığa pis bir koku yayıldı ve bilyaları ilacın içinden çıkardığımda kapkara olduklarını, hiçbir pasın sökülmediğini görüp şaşkınlığa uğradım. Acaba bilyanın içindeki diğer alaşımlar bu duruma neden olmuş olabilirmiydi? Kim bilir...
YÖNTEM2: ALÜMİNYUMUN OKSİJEN ÇEKME ÖZELLİĞİ...Daha önceki deneylerim için yaptığım araştırmalardan alüminyum metalinin, yüksek sıcaklıklarda demir oksitin içindeki oksijeni çekip, demiri saf duruma getirdiğini biliyordum. Yüksek sıcaklık gerekiyordu ama ocaktaki alevler biraz olsun etki de edebilirdi hani... Bilyaları alüminyum folyolara sarıp yanan ocağın üzerine bıraktım ve öylece beklemeye koyuldum. Bilyaların soğumasını bekleyip folyoları çıkardığımda değişen hiçbir şeyin olmadığını görerek başka yöntemler aramaya koyuldum.
YÖNTEM 3:KAZI, KAZI, KAZI Artık aklıma yalnızca kazıma yöntemi geliyordu ama o da olmadı. Pas o kadar sertti ki uğraşmaya değmezdi.
YÖNTEM4: ALÜMİNYUMLA KAPLA Alüminyum bir folyoyu buruşturup küflü yüzeylere sürtmeye başladım, bu hem pası sökebilir, hemde yumuşak bir metal olan alüminyum, bilyanın üzerinde bir tabaka olarak yayılabilirdi. Ama bununda zahmetli olduğunu anladım ve alüminyumla kaplama işlemini daha ustaca bir yöntemle yaptım. Hemen bir elektroliz düzeneği kurdum. Amacım önce demire + kutbu bağlayarak onun üst yüzeyini aşındırmak, daha sonra da - kutbu bağlayarak üzerini paslanmasını önleyecek olan, + kutuptaki alüminyum folyodan gelen alüminyum parçaları ile tabaka olarak kaplamaktı. Buradaki sorun da, elektroliz sıvısı olarak ne kullanacağımdı. Suya tuz atsam demirle birleşecek olan klor, bilyeyi daha beter ederdi...
Elektriği ileten ve demirle tepkimeye girmeyen bir şey bulmalıydım, o da tabi ki limon tuzuydu. Limon tuzu zayıf bir organik asittir ve demirle tepkimeye girmeside imkansız gibi gözüküyordu kanımca. Uğraşılarım sonucu bu yöntemin uzun zaman alacağını anlamıştım. Vaz geçtim. Ama limon tuzunu keşfetmiş olmam önemliydi.
İŞE YARAYAN YÖNTEM 5: ASİTLER...Demir oksit, bazik bir oksittir, yani asitlerle tepkimeye girebilir ve bir tuz açığa çıkararak sökülüp gidebilirdi... Telefonla konuştuğum bir arkadaşa laf arasında durumdan bahsettiğimde bana sülfrik asit vb. şeyleri kullanmamı önerdi. ''Şimdi işim gücüm yokta iki dandik bilye için sülfrik asit aramaya mı çıkacağım yani?'' dedim bende. Birde bu kuvvetli asitleri seyreltmek gerekirdi suyla falan, yoksa pas sökeceğiz diye bilyaları delerdik tam ortalarından:)
Evde kullanabileceğim en iyi asit, zayıf bir organik asit olan sitrik asitti...Sitrik asidi saf olarak bulabileceğim tek şeyde ''Limon Tuzu'' olarak anılan ileri derecede ekşi olan zımbırtıydı. Zayıftı zayıf olmasına ama, üzerine döktüğüm kaynar suda çözdüğüm zaman etkinliğinin artacağı kesindi.
***Plastik bardağa bir iki kaşık limon tuzu atıp üstüne kaynar su ekleyin ve bilyaları atın. Suyun rengi yeşile dönecek ve paslar sökülecek.
Bu yöntem pasları dökmüştü ama bilyayı iyice karartmıştı. Karartıyı çözmek içinse başka bir yöntem bulmak gerekliydi.
İŞE YARAYAN 5. YÖNTEMİN DEVAMI ***Şimdi plastik bardağınızı boşaltın ve içine 1-2 kaşık karbonat atıp üzerine kaynar suyu boşaltın, pası sökülmüş bilyaları da içine atın... Kararmış bilyalarınız yeniden metalik rengini alacaktır.
Son Olarak: İşe yarayan ve birbirini tamamlayan bu son iki yöntemden sonra bilyalarınızı birbirine sürterek iyice parlatabilirsiniz... Ama unutmayın ki artık hiç eskisi gibi pürüssüz olamayacaklar. Ayrıca bilyalar yalnızca demirden değil, çelik olmalarını sağlayan nikel, krom, karbon gibi maddeleride barındırırlar içlerinde, bu da ek bilgi olsun.
Resim1: İlk durum-son durum karşılaştırması. Ayna gibi olmasa da son durumdaki parlaklık iyi düzeyde. Üstte elektronik bir devrede kullandığım ufak bir entegre de gözüküyor:)...
İlgili sözcükler: üretimi uğraşı ugrasi deney üretim pas lekesi nasıl çıkar küf tabaka tabakası oksit temizleme temizlik leke çıkarıcı deterjan sökücü demir çelik krom bilya bilye rulman süs alaşım bileşik paslar küfler alüminyum kaplama kaplamacılık folyo ocak gaz ısı sıcaklık tepkime oksijen asit baz reaksiyon tuz sitrik asit limon tuzu kazı FeO Fe2O3 (elektroliz pil yapımı basit karbon çubuk tuzlu su elektrolizi nasıl yapılır tel bakır oksit zehirli gazlar savaşı savaş kabı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder