Çalgı Teli Yapımı

Kolay Çalgı Teli Yapımı (Kendi Buluşumdur)

* Ev yapımı çalgı yapma uğraşılarım süresince genellikle, kullandığım çalgılardan çıkardığım eski tellerle denemeler yapardım. Bu teller dışına çelik sırma sarılmış tellerdi. Kullanıldıkları çalgılar için uygun olmuş olsalarda kendi yaptığım çalgılardan elde etmek istediğim doğal sesi veremiyor, üstüne oldukça sert olmaları nedeniyle kullanımları güçlük çıkarıyordu.
 Bu yazımda özellikle yaylı çalgılarda kullanılabilecek, oldukça doğal bir ses veren ve çok yumuşak olması nedeniyle en dik baskılarda bile falso vermeyen bir telin yapılış yöntemini vereceğim. Mızraplı çalınan çalgılarda olta misinası gibi polyester gereçler kullanılabiliyor, gel gelelim yaylı çalgılarda durum biraz değişiyor. Misina teller yayı çalgılarda üst perdelere çıktıkça falso verebiliyorlar ve kimi çalgılarda temiz ses verirken kimilerinde çalışmak istemeyebiliyorlar. Oysa bu yöntemle üreteceğimiz telin naz yapmayı sevmediğini söyleyebilirim. 


Telimizi yapmak için hiç bir şeye para vermeyeceğiz. Elinizde 0.2 mm lik sıradan bir dikiş ipliği (polyester iplik olmalı) varsa hemen yapıma başlayabilirsiniz. Polyester ipliğiniz açık bir renkte olursa iyi olur, nedenini açıklayacağım.

Öncelikle belirtmek gerekir ki polyester iplik seçmemizin nedeni ucuz, dayanıklı, kolay bulunan bir gereç olmasıdır. Pamuk gibi ipliklerle çalgı teli olmaz, çok az bir gerilmeyle koparlar, üstelik yaylı çalgı için gerekli olan yüzeyin sürtünme özelliklerini taşımazlar. Eski çağlarda Orta Asyadaki yaylı çalgıların telleri için at kılları kullanılırdı. Özellikle Doğu Asyadaki çalgıların telleri de ipek ipliklerinden yapılırdı. Dikkat ederseniz saçlar, hayvan kılları ve ipekler; parlak yapıda olan, elinize sürttüğünüzde bile cırıldayan sesler
 çıkaran ilginç gereçlerdir. Keşke elimize ipek iplik ya da gerçek at kılı geçse de biz de denesek... Bulması olanaksız değil, buna karşın profesyonel bir müzisyen değilseniz para harcamaya da gerek yok, şimdilik elimizde bütçeye çok uygun bir polyester var :)

Ben burada tek bir polyester ipliğin nasıl yapılacağına değineceğim. Ardından bu ipliklerin bir araya getirilip neler yapılabileceğine değineceğim.

SES ÖRNEĞİ :
 (Uyarı: Bu Örnek Kendi Yaptığım Çam Göğüslü Çalgıdan Alınmıştır. Bilindik Türden Yaylı Çalgılardan Ya Da Mızraplı Çalgılardan Bambaşka Sesler Verebilmektedir.)

Bağlantıya Tıklayınız:

http://vocaroo.com/i/s0TJaGanyC8d

Bağlantıya Tıklayınız:

Araç gereçler

Araçlar

*Makas
*İki adet İçi dolu, hafif ağırca düzgün bir silindir çubuk (tükenmez kalem benzeri bir şey de olur.)


Gereçler

*Dikiş ipliği (Polyester iplik -çok ince olmaması gerek 0.2 mm kalınlığından az olmamalı.)


*Japon Yapıştırıcısı ya da tutkal.


*Reçine (yalnızca yaylı çalgılar için gerekli)


Bir polyester ipliği çalgınıza geçirip gerektiği kadar gererseniz ve yeterince reçine sürerseniz ya da mızrap vurursanız ondan hiç ses alamaz mısınız? Neden olmasın; alırsınız doğal olarak. Gel gelelim dikiş ipliği olarak üretilen polyester ipliklerin dış yapısı gerilme altında bırakıldığında bozulmaya uğramaktadır. Polyester ipliklere yakından bakarsanız yüzlerce küçük çaplı iplikçiğin döndürüle döndürüle bir araya gelerek oluşturduğu sarmal bir yapıda olduğunu görürsünüz. Eğer bu ipliği elinize alıp iki yandan çekerseniz. Bu sarmal yapının bozulduğunu, sık bir biçimde sarılmış bu ipliğin sargılarının seyreldiğini görürsünüz. İşte tam da bu nedenden dolayı ipliği olduğu gibi çalgınıza takamazsınız. Çalgınız yüksek ses vermez, verdiği seste bozuk ve istikrarasız olur. Bizim ilk uğraşımız sargıların sayısını ipliğin doğal sarmalını bozmadan arttırmak...
Sakın çözülmüş bir ipliği yeniden sarmaya çalışmayın, makarasından çıktığı andaki ilk düzenli yapısı bozulmuşsa ondan bir daha hayır gelmez.

Yapımı

Ne kadar uzunlukta tel kullanacağınızı ölçün. Sonra da bu uzunluğun bir çeyreği kadar fazlasını alarak iplik kesin.
Kaç santim ip kestiğinizi bir yere not edin. Bu arada ipi keserken çok germeyin ya da gevşek tutmayın. Yoksa ölçüler oynar.

İpliğinizin bir ucunu silindire bağlayın. Yalnız bunu yaparken boşa iplik harcamayın, düzgün ve yeterince ip harcayarak düğüm atın.

Şimdi ipliğinizin öteki ucunu da ikinci silindire önceki gibi bağlayın.


Bu nokta çok önemli:

Silindirin birisini elinizle kaldırın ve silindire çok yakın bir yerden iki parmağınızla ipi tutarken silindiri kendi ekseni çevreinde döndürğün. Silindir çubuk dönerken  parmağınızla onıun arasında kalan bölüme iyice bakın, siz çubuğu döndürürken ipliklerin sarımı çözülüyor mu, yoksa sıkılaşıyor mu? Eğer çözülüyorsa yanlış yöne döndürüyorsunuz demektir. Demek ki ipliğinizin sarım sayılarını sıklaştırmak için tersi yöne döndürmelisiniz.

 İşte bu mantıkla çubuğun birini elinizle havada tutarken, öteki elinizlede alttaki çubuğu iki parmağınızla fırıldak gibi döndürmeniz gereken yöne doğru döndürün. Çubuk hızlı bir biçimde kendi ekseninde dönerken  ipliğinizin hızla sıkışmaya ve sarım sayılarının artmaya başladığını göreceksiniz.
İpliğiniz sarıldıkça boyu kısalmaya başlayacak, en başta gerekenden uzun ip kesmemizin nedeni buydu.

Aynı anda ipliğinizin pürüssüz olmaya başladığını, ipin üstüne ışık vurduğunda saydammış gibi ışığı geçirmeye başladığını başladığını göreceksiniz. Sıradan bir ipteki sarmalların yatayla yaptığı açı gerekenden çok az iken, sizin sardığınız iplikteki sarım çizgilerinin  90 dereceye doğru yaklaşan bir diklikte olduklarını göreceksiniz. Bir çalgı için böylesi özellikleri olan bir tel en uygun olanıdır.

Ne kadar döndürülecek?

Eğer çubuğu gerekenden çok döndürmüşseniz ip gerekenden çok sarılmış olur, ardından alt çubuğa yakın olan yerden burulmalar, yamulmalar olmaya başlar. Bu kadar sarmanıza gerek yoktur. Sıradan bir ipliğin iki sarmalının arasındaki uzaklığa sizin yaptığınız telden en az 6 sarmal sığmalı. İpliğinize göz attığınızda oldukça dik ve küçülüp sıkılaşmış sarmal çizgileri görüyorsanız sarım sayısını abartmanıza gerek yok. Yalnız; sarım yaparken arada bir iki çubuktan tutarak telinizi hızlıca gerip gevşetin gerip ki sarımlar iyice yerine otursun. Eğer sarma işlemi yeterliyse ipliğinizin boyunu hemen ölçün. Kısaldıktan sonraki uzunluğu not edin ki, bundan sonra ona eş olacak yeni bir tel sarmak isterseniz sarım sayıları tur sayısına bağlı olarak eş olsun. İlk tel sarımdan sonra 10 santim kısaldıysa, ikinci yaptığınız teli de 10 santim kısalana kadar döndüreceksiniz demektir. Ölçüleri özenle alınız.


 Şimdi ipliğinizin alttaki çubuğunu yere koyun ve elinizde tuttuğunuz çubuktaki ipi halkasını bozmadan çıkarın. Ardından Bu halkanın heman atından düzgün bir zemine bantlayın. İpi çıkarırken ipliğinizin boşalıp çözülmemesine özen gösterin ve çok az gergin tutarak ipliğin iki ucunu birbirinden uzak tutun. Yoksa ipliğiniz kendine dolanır.
İpliğin alttaki ucundaki halkayı da çubuktan kurtarın ve zemine bantlayın. İpliği çok germeyin, çok gevşekte tutmayın. Zeminde düzgün bir biçimde boylu boyunca uzanmış iki ucu zemine bantlı ipliğiniz artık çalgı teli olmak için hazır.

 Bu aşamada aynı iplikten çalgınıza birden çok takacaksanız yaptığınız iplikleri zemine teker teker bantlayarak biriktirebilir, ardından  iplikleri çözmeden onları yerlerinden alarak çalgınıza geçirebilirsiniz. İplikler çalgı burguluklarının delikleirinden geçemeyeceğinden dolayı (çünkü uçları halkalı ve sarılı durumdadır) burguluğa geçecek iplik ucunu bakır bir tele bağlayıp japon yapıştırıcısı ile sağlamlaştırdıktan sonra burguluk deliğine bakır teli sokup o biçimde takabilirsiniz. Diğer yöntem ise halkanın düğümlendiği boğaza japon yapıştırıcısı sürüp ipliğin dağılmaması sağlandıktan sonra halkanın kesilip atılarak ucu japonla sertleştirilmiş ipliği burguluğa geçirmektir. Burguluğa geçen ipliği burguluk attığında çözülmemesi için burguluğa düğümlemeniz çok daha güvenli olur. 
İpliğinizi çalgıya taktıktan sonra yayların sürteceği bölüme bolca reçine sürüp yedirin.
İnce bir iplik yeterli sesi vermeyebilir. Ya birden çok iplik takacaksınız, ki bu iniltili doğal bir ses verir, ya da tek parça kalın bir polyester kullanacaksınız,o da açık bir ses verir. İplikleriniz çok ince olursa bir kaç ayda bir değiştirmeniz gerekebilir, kalın iplik kullandıkça kullanım süresi artar.



Mızraplı Çalgılar İçin Ne Türlü Bir Yöntem Uygulanacak?

Mızraplı çalgılar için üstteki yöntemle ürettiğiniz telden üç-dört tane yapacaksınız. Ardından bütün bu telleri yine sargı yönleri eş olacak biçimde çubuklara bağlayıp yine döndürme işlemi yapacaksınız. Bir araya getirilip hem kendi içlerinde hem dışlarında bu biçimde döndürülerek sıkılaştıtılmış olan tek parça polyester tellerden çok güzel sesler çıkmaktadır. Eğer ipliğiniz kalın ise tek bir polyester iplikten de size gereken teli elde edebilirsiniz.

       Resim 1: Büyütülmüş Görüntüyle Karşılaştırmalar. Kırmızı Çizgiler Sarımların Yaptıkları Açının Son Aşamada Nasıl Düzene Girdiğini Ve Dikleştiğini Gösteriyor.