‘’ Pek az bilimsel buluş, bir rastlantı sonucu bulunmuştur’’. Uzun zaman önce okuduğum bir kitaptan aklımda kalmış olan bir tümce bu.
Mikrodalga fırınlar; cepte eriyen çikolatadan, yerçekimi olgun bir elmadan, radyasyon ışımaları bir filmde kalan koca bir lekeden, ‘’Kral Suyu’’ denilen çok tehlikeli bir asit ise İslam bilginlerinin ve simyacılarının altın üretme çalışmaları sırasında bulunmuş ve bu buluşlar bilim tarihine böylece geçmişler.
Bu yazımdaki ‘’Yeşil Ateş’’ üretimi de, bilimsel olup olmadığı önemli olmasa da pigment üretme çalışmalarım içinde rastlantı sonucu bulduğum ve ürettiğim, asıl amacımdan daha ilgi çekici olan bir uğraştı. Evde ressamın bol oluşundan doğan boya gereksinimini karşılama düşleri ile yaptığım elektroliz kökenli pigment çalışmalarını daha sonraki yazılarımdan birinde anlatacağım.
Yeşil Ateş dediğim şey aslında çoğumuzun bir şekilde gördüğü, renkli alev çıkaran çakmakları anımsatıyor ilk anda. Bu çakmaklar, çeşitli kimyasalları yakarak renkleri üretiyorlar ama benim yeşil alevim, normal ateşe tutulduğu zaman yeşil ışıklar saçan bir levhadan oluşuyor. İşin ilginç yönü ise bu levhanın ısı nedeni ile kolay kolay bozunup özelliğini yitirmemesi ve sağlam bir yapısı olması.
Levhanın üst kısmını kaplayan mineral yüksek olasılıkla Bakır(II) Klorat Bileşiği. Yüksek olasılıkla diyorum çünkü her ne kadar üretimde kullanılan kimyasal maddelerin içeriğini bilsem de, özellikle elektroliz sırasında oluşan yapıların içine sulu bileşikler gibi değişik maddeler katılabiliyor. Ya da siz bir ürün elde etmek istediğiniz zaman elektroliz sıvısına kattığınız maddelerin oranı elektrolizin gidişini kökten etkileyebiliyor. En basitinden bir plakadan ilk anda oksijen çıkışı gözlenirken, kattığınız fazladan tuz plakanın birden Klor üretmesine neden olabiliyor.
Yükseltgenme-İndirgenme (Redoks) denklemleri ile aslında bu kısıma bir açıklık getirebilirdim ama bu benim için çokta önemli değil.
Resim1: Bakır(II) Klorid... Bu Resime Ulaştıktan Sonra Kendi ürettiğim Bileşiği Daha İyi Tanıdım.
Elektroliz Üzerine Kısa Bilgiler...
Bu uğraşı ‘’elektroliz’’ olayı üzerine kurulduğundan bilmeyenler için ya da en azından konunun akıcılığı açısından biraz bilgi vermek gerekli.
Elektroliz en kaba tanımı ile elektriği ileten bir sıvıya elektrik akımı verilmesi sonucu oluşan kimyasal ve elektriksel değişimler bütünüdür. Elektroliz ile suyu bileşenlerine ayırabilir, bir anahtarınızın üzerini başka bir metalle kaplayabilir, ya da üretmek istediniz bir bileşiği gerekli maddeleri kullanarak üretebilirsiniz. Ayrıca elektroliz, kimyayı seven bir uğraşıcı için en kolay ve eğlenceli uğraşılardan birisidir. Eskiden saatlerce bir kabın başında durup bulabildiğim işe yarar her cismi elektroliz olayına katmamın beni bu uğraşılarda ileri bir noktaya götürdüğü kesin:)
ELEKTROLİZ ÜZERİNE AYRINTILI BİLGİ (TIKLA)
Resim2: Tipik Bir Elektrolizin Görsel Sunumu. Anot (+), Katot(-) Ucu Simgeler.
Resim3: Suyun Elektrolizi Okullarda Yeniden Yeniden Öğretildiğinden Bu Şekil Çoğu Kişinin Aklında Yer Etmiştir Sanırım. İlk Okulda Elektrik Üzerine Bilgim Olmadığından Suyun İçine Ocağın Yüksek Gerilimli Elektriğini Verip Elektroliz Yapmaya Çalıştığımı Hatırladıkça O Halime Acıyorum Şimdi. Elektroliz Yalnızca Doğru Akım Kullanılarak Sağlıklı Bir Şekilde Yapılabilir Ve Önemli Olan Şey Gerilimden Çok Akım Şiddetidir. Ayrıca Su Ne Kadar Safsa O Kadar Kötü İletkendir.
UĞRAŞININ YAPIMI
ARAÇLAR ve GEREÇLER.
*Elektroliz Kabı ( Plastik, cam gibi fazla büyük olmayan yalıtkan bir kap olabilir ama pet bardaklar en iyisidir.)
*Bakır Levha (Levha en iyisidir ama bulamazsanız bakır teller işinizi görebilir sanıyorum).
*Elektrik Teli
*Güç Kaynağı (3-9-12 Volt luk DC adaptör olabilir. Ben pil kullanmadım, sıvı aşırı iletken olduğundan kısa devre oluşabilir. Kısa Devre Yapan Bir Pilden Korkun!)
*Saf Tuz –NaCl- (Kaya Tuzu kullanmanızı öneriyorum, sofra tuzunun içinde iyot gibi ek maddeler var ama iş görebilir yinede. Balık çarşılarında kolaylıkla bulabilirsiniz, çok ucuzdur.)
*Su
*Karıştırıcı Çubuk
*Kerpeten maşa benzeri bir araç.
*Bant
VE BAŞLIYORUZ…
Öncelikle pet bardağınızın içini yarısına kadar su ile doldurun ve içine olabildiğince tuz atarak tüm tuzları suda çözün.
Daha sonra pet bardak boyunda kestiğiniz bakır levhaların (genişliği size kalmış) üst uçlarını elektrik tellerinin birer uçlarına bağlayın. Bağlama işlemini lehim yolu ile yaparsanız işiniz daha sağlam olur. Unutmayın ki bir işi ne kadar sağlam yaparsanız o kadar az sorun ile uğraşırsınız.
Şimdi bu levhaları suyun içine yarısına kadar daldırın ve bant ve benzeri bir gereçler plastik bardağa tutturun. Levhalar birbirine değmesin.
Her biri bir levhaya bağlı olan iki teli, Güç kaynağınızın + ve – uçlarına bağlayarak elektrolize başlayın.
Resim2: Yeşil Ateşe Giden Yol. Şekilde 2. Levhanın Altındaki Parçalar Kendi Kopan Parçaları. İki Levha da Bakırdan Ve Her İyon Kutupça Zıttı Olan Yöne Gidiyor. 2. Levhanın Üzerinde Ne Yazık Ki Saf Na (Sodyum) Birikmiyor. Sodyum, (-) Kutuba Gidemeden Yolunun üstündeki Hidrojen Ve Oksijenlerle Birleşip NaOH (Sodyum Hidroksit) Adlı Bileşiği Oluşturuyor. NaOH Kaygan, Kaşındırıcı Ve Zararlı bir maddedir. Saf Olduğu Ve Suyla Birleştiği Anda ısıyı 15 dakika Boyunca 50C de tutabilir.
Elektroliz Sırasında Neler Olacak?
Elektroliz sürerken görebileceğiniz şeyler;
Levhalardan gaz kabarcığı çıkışları,
(-) Uca bağlı levhanın kararması, incelmesi, yer yer kopması,
(+) Uca bağlı levhanın suyun içinde kalan kısmının sararması ve kalınlaşması,
Ve en ilginci de uzun süre beklerseniz sıvının önce sararması, ardından bir portakal suyundan eksiği kalmayacak şekilde tupturuncu olmasıdır. Öyle ki, çevrenizdekiler bunu içmek bile isteyebilir bilmeden.
DİKKAT! Bu çalışma sırasında kullandığınız hiçbir şeyi yutmamaya dikkat edin, Bakırın ve ağır metallerin bileşikleri zehirleyicidir!
Size önerim, su çok fazla sararmadan sürekli olarak (+) ucu gözlemlemeniz. Eğer bu ucun suyun içinde kalan kısmında sarımsı bir tabaka oluşmuş ve yeterince yayılıp kalınlaşmışsa elektriği kesip levhayı sudan çıkarın ama bu ıslak tabakaya zarar vermemeye özen gösterin. Diğer levha işe yaramayacak.
Şimdi bir kerpeten yardımı ile levhanın kuru ve temiz kısmından tutun ve daha önceden çok kısık bir ateşte yakmış olduğunuz gaz ocağı alevinin içine tutun.
Levhanız kurumaya başladıktan sonra Parlak Ve Yeşil Alevler Çıkararak Yanacaktır!
İşte artık Yeşil Alev elde etme yöntemini başardınız.
Resim3: Eski Resim Arşivimden Çıkarttığım Resimlerin İlki. Resimde Granitin Üstünde Yarısı CuCl Kaplanmış Levha Açıkça Gözüküyor. Gazlı Çakmağım İse Az Sonra Oluşacak Olan Görsel Güzelliği Tetiklemek İçin Hazır Ol da Bekliyor.
Resim4: İşte Yeşil Alev. O Kadar parlak Ki Merkezi Beyaza Dönmüş.
Gaz ocağını söndürüp tekrar yaktığınızda bile levha özelliklerini yitirmeden mavi alevleri yeşile döndürmeyi sürdürecektir. Bu levhayı bir çok kez kullanabilirsiniz ama aşırı ısıdan, kaplamayı sökmekten ve başka kimyasallarla etkileşmesinden korumanız gerekir. Korkmayın, bu tabaka kolay kolay çıkmaz ve bulaşmaz. Yaşasın Bakır Klorat!
Resim6: Karanlık Ocakta Yıldız Gibi Ipıl Ipıl Parlayan Bir Yeşil ışık Huzmesi...
Resim7: Ufak Bir Tasarım... Bir Alev Ocağının Üstüne Bakır Klorat Kaplı Bakır Bir Mazgal Yerleştirilir Ve Alttan Yükselen Mavi Alev Mazgallardan Geçerken Yeşile Dönüp Yukarı Yeşil Alev Olarak Çıkar. Çakmağın İçine Konulan Bir telde Bu Görevi görebilir.((Turuncu Kısım Mazgalın Üstten Görünüşü).
Mikrodalga fırınlar; cepte eriyen çikolatadan, yerçekimi olgun bir elmadan, radyasyon ışımaları bir filmde kalan koca bir lekeden, ‘’Kral Suyu’’ denilen çok tehlikeli bir asit ise İslam bilginlerinin ve simyacılarının altın üretme çalışmaları sırasında bulunmuş ve bu buluşlar bilim tarihine böylece geçmişler.
Bu yazımdaki ‘’Yeşil Ateş’’ üretimi de, bilimsel olup olmadığı önemli olmasa da pigment üretme çalışmalarım içinde rastlantı sonucu bulduğum ve ürettiğim, asıl amacımdan daha ilgi çekici olan bir uğraştı. Evde ressamın bol oluşundan doğan boya gereksinimini karşılama düşleri ile yaptığım elektroliz kökenli pigment çalışmalarını daha sonraki yazılarımdan birinde anlatacağım.
Yeşil Ateş dediğim şey aslında çoğumuzun bir şekilde gördüğü, renkli alev çıkaran çakmakları anımsatıyor ilk anda. Bu çakmaklar, çeşitli kimyasalları yakarak renkleri üretiyorlar ama benim yeşil alevim, normal ateşe tutulduğu zaman yeşil ışıklar saçan bir levhadan oluşuyor. İşin ilginç yönü ise bu levhanın ısı nedeni ile kolay kolay bozunup özelliğini yitirmemesi ve sağlam bir yapısı olması.
Levhanın üst kısmını kaplayan mineral yüksek olasılıkla Bakır(II) Klorat Bileşiği. Yüksek olasılıkla diyorum çünkü her ne kadar üretimde kullanılan kimyasal maddelerin içeriğini bilsem de, özellikle elektroliz sırasında oluşan yapıların içine sulu bileşikler gibi değişik maddeler katılabiliyor. Ya da siz bir ürün elde etmek istediğiniz zaman elektroliz sıvısına kattığınız maddelerin oranı elektrolizin gidişini kökten etkileyebiliyor. En basitinden bir plakadan ilk anda oksijen çıkışı gözlenirken, kattığınız fazladan tuz plakanın birden Klor üretmesine neden olabiliyor.
Yükseltgenme-İndirgenme (Redoks) denklemleri ile aslında bu kısıma bir açıklık getirebilirdim ama bu benim için çokta önemli değil.
Resim1: Bakır(II) Klorid... Bu Resime Ulaştıktan Sonra Kendi ürettiğim Bileşiği Daha İyi Tanıdım.Elektroliz Üzerine Kısa Bilgiler...
Bu uğraşı ‘’elektroliz’’ olayı üzerine kurulduğundan bilmeyenler için ya da en azından konunun akıcılığı açısından biraz bilgi vermek gerekli.
Elektroliz en kaba tanımı ile elektriği ileten bir sıvıya elektrik akımı verilmesi sonucu oluşan kimyasal ve elektriksel değişimler bütünüdür. Elektroliz ile suyu bileşenlerine ayırabilir, bir anahtarınızın üzerini başka bir metalle kaplayabilir, ya da üretmek istediniz bir bileşiği gerekli maddeleri kullanarak üretebilirsiniz. Ayrıca elektroliz, kimyayı seven bir uğraşıcı için en kolay ve eğlenceli uğraşılardan birisidir. Eskiden saatlerce bir kabın başında durup bulabildiğim işe yarar her cismi elektroliz olayına katmamın beni bu uğraşılarda ileri bir noktaya götürdüğü kesin:)
ELEKTROLİZ ÜZERİNE AYRINTILI BİLGİ (TIKLA)
Resim2: Tipik Bir Elektrolizin Görsel Sunumu. Anot (+), Katot(-) Ucu Simgeler.Resim3: Suyun Elektrolizi Okullarda Yeniden Yeniden Öğretildiğinden Bu Şekil Çoğu Kişinin Aklında Yer Etmiştir Sanırım. İlk Okulda Elektrik Üzerine Bilgim Olmadığından Suyun İçine Ocağın Yüksek Gerilimli Elektriğini Verip Elektroliz Yapmaya Çalıştığımı Hatırladıkça O Halime Acıyorum Şimdi. Elektroliz Yalnızca Doğru Akım Kullanılarak Sağlıklı Bir Şekilde Yapılabilir Ve Önemli Olan Şey Gerilimden Çok Akım Şiddetidir. Ayrıca Su Ne Kadar Safsa O Kadar Kötü İletkendir.UĞRAŞININ YAPIMI
ARAÇLAR ve GEREÇLER.
*Elektroliz Kabı ( Plastik, cam gibi fazla büyük olmayan yalıtkan bir kap olabilir ama pet bardaklar en iyisidir.)
*Bakır Levha (Levha en iyisidir ama bulamazsanız bakır teller işinizi görebilir sanıyorum).
*Elektrik Teli
*Güç Kaynağı (3-9-12 Volt luk DC adaptör olabilir. Ben pil kullanmadım, sıvı aşırı iletken olduğundan kısa devre oluşabilir. Kısa Devre Yapan Bir Pilden Korkun!)
*Saf Tuz –NaCl- (Kaya Tuzu kullanmanızı öneriyorum, sofra tuzunun içinde iyot gibi ek maddeler var ama iş görebilir yinede. Balık çarşılarında kolaylıkla bulabilirsiniz, çok ucuzdur.)
*Su
*Karıştırıcı Çubuk
*Kerpeten maşa benzeri bir araç.
*Bant
VE BAŞLIYORUZ…
Öncelikle pet bardağınızın içini yarısına kadar su ile doldurun ve içine olabildiğince tuz atarak tüm tuzları suda çözün.
Daha sonra pet bardak boyunda kestiğiniz bakır levhaların (genişliği size kalmış) üst uçlarını elektrik tellerinin birer uçlarına bağlayın. Bağlama işlemini lehim yolu ile yaparsanız işiniz daha sağlam olur. Unutmayın ki bir işi ne kadar sağlam yaparsanız o kadar az sorun ile uğraşırsınız.
Şimdi bu levhaları suyun içine yarısına kadar daldırın ve bant ve benzeri bir gereçler plastik bardağa tutturun. Levhalar birbirine değmesin.
Her biri bir levhaya bağlı olan iki teli, Güç kaynağınızın + ve – uçlarına bağlayarak elektrolize başlayın.
Resim2: Yeşil Ateşe Giden Yol. Şekilde 2. Levhanın Altındaki Parçalar Kendi Kopan Parçaları. İki Levha da Bakırdan Ve Her İyon Kutupça Zıttı Olan Yöne Gidiyor. 2. Levhanın Üzerinde Ne Yazık Ki Saf Na (Sodyum) Birikmiyor. Sodyum, (-) Kutuba Gidemeden Yolunun üstündeki Hidrojen Ve Oksijenlerle Birleşip NaOH (Sodyum Hidroksit) Adlı Bileşiği Oluşturuyor. NaOH Kaygan, Kaşındırıcı Ve Zararlı bir maddedir. Saf Olduğu Ve Suyla Birleştiği Anda ısıyı 15 dakika Boyunca 50C de tutabilir.Elektroliz Sırasında Neler Olacak?
Elektroliz sürerken görebileceğiniz şeyler;
Levhalardan gaz kabarcığı çıkışları,
(-) Uca bağlı levhanın kararması, incelmesi, yer yer kopması,
(+) Uca bağlı levhanın suyun içinde kalan kısmının sararması ve kalınlaşması,
Ve en ilginci de uzun süre beklerseniz sıvının önce sararması, ardından bir portakal suyundan eksiği kalmayacak şekilde tupturuncu olmasıdır. Öyle ki, çevrenizdekiler bunu içmek bile isteyebilir bilmeden.
DİKKAT! Bu çalışma sırasında kullandığınız hiçbir şeyi yutmamaya dikkat edin, Bakırın ve ağır metallerin bileşikleri zehirleyicidir!
Size önerim, su çok fazla sararmadan sürekli olarak (+) ucu gözlemlemeniz. Eğer bu ucun suyun içinde kalan kısmında sarımsı bir tabaka oluşmuş ve yeterince yayılıp kalınlaşmışsa elektriği kesip levhayı sudan çıkarın ama bu ıslak tabakaya zarar vermemeye özen gösterin. Diğer levha işe yaramayacak.
Şimdi bir kerpeten yardımı ile levhanın kuru ve temiz kısmından tutun ve daha önceden çok kısık bir ateşte yakmış olduğunuz gaz ocağı alevinin içine tutun.
Levhanız kurumaya başladıktan sonra Parlak Ve Yeşil Alevler Çıkararak Yanacaktır!
İşte artık Yeşil Alev elde etme yöntemini başardınız.
Resim3: Eski Resim Arşivimden Çıkarttığım Resimlerin İlki. Resimde Granitin Üstünde Yarısı CuCl Kaplanmış Levha Açıkça Gözüküyor. Gazlı Çakmağım İse Az Sonra Oluşacak Olan Görsel Güzelliği Tetiklemek İçin Hazır Ol da Bekliyor.
Resim4: İşte Yeşil Alev. O Kadar parlak Ki Merkezi Beyaza Dönmüş.Gaz ocağını söndürüp tekrar yaktığınızda bile levha özelliklerini yitirmeden mavi alevleri yeşile döndürmeyi sürdürecektir. Bu levhayı bir çok kez kullanabilirsiniz ama aşırı ısıdan, kaplamayı sökmekten ve başka kimyasallarla etkileşmesinden korumanız gerekir. Korkmayın, bu tabaka kolay kolay çıkmaz ve bulaşmaz. Yaşasın Bakır Klorat!
Resim6: Karanlık Ocakta Yıldız Gibi Ipıl Ipıl Parlayan Bir Yeşil ışık Huzmesi...Resim7: Ufak Bir Tasarım... Bir Alev Ocağının Üstüne Bakır Klorat Kaplı Bakır Bir Mazgal Yerleştirilir Ve Alttan Yükselen Mavi Alev Mazgallardan Geçerken Yeşile Dönüp Yukarı Yeşil Alev Olarak Çıkar. Çakmağın İçine Konulan Bir telde Bu Görevi görebilir.((Turuncu Kısım Mazgalın Üstten Görünüşü).
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder